Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie przedstawia raport ze sprawozdania „Ocena zasobów pomocy społecznej województwa małopolskiego za 2020 rok”. Sprawozdanie, zgodnie z obowiązkiem ustawowym, realizowane jest corocznie od 2012 r., tym samym niniejszy raport podsumowuje jego dziesiątą edycję.
Opracowanie cyklicznie prezentuje podstawowe informacje o sytuacji społecznej i demograficznej w regionie, statystyki dotyczące osób i rodzin korzystających ze wsparcia, zestawienia obrazujące dostępność mieszkańców do usług społecznych. Informacje te, wraz danymi o kadrze, nakładach finansowych na realizację zadań i wieloma innymi, stanowią podstawę oceny bieżącej sytuacji w sektorze pomocy i integracji społecznej w Małopolsce.
Dodatkowo, w związku z utrzymywaniem się nadzwyczajnej sytuacji związanej z epidemią wywołaną wirusem SARS-CoV-2 opracowanie poszerzone jest, podobnie jak w roku poprzednim, o opis jej wpływu na działalność jednostek, sytuację klientów, przewidywanych konsekwencji.
Twórcy raportu i jego adresaci
Najnowszy raport „Ocena zasobów pomocy społecznej za rok 2020” oraz jego poprzednie edycje przygotował Zespół Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Krakowie. Opracowanie powstało w oparciu o sprawozdania nadesłane z ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie ze wszystkich jednostek samorządu terytorialnego województwa małopolskiego, a więc 182 gmin, 22 powiatów, w tym 3 miast na prawach powiatu.
Podczas lektury raportu, dowiecie się Państwo, z jednej strony z jakich powodów mieszkańcy Małopolski, zwłaszcza jego najważniejsi adresaci – osoby starsze i rodziny z dziećmi – najczęściej korzystają ze wsparcia systemu, jaki rodzaj świadczeń pobierają, jaki jest wiek oraz płeć klientów, ilu spośród nich to klienci długotrwale korzystający z pomocy. Z drugiej strony, jakim zasobem instytucjonalnym dysponuje województwo małopolskie, jakie środki finansowe wydatkowane są na niektóre zadania pomocy społecznej oraz jaka jest aktywność projektowo-konkursowa samorządów gminnych i powiatowych.
Na przestrzeni lat 2012-2020 liczba świadczeniobiorców pomocy społecznej w województwie małopolskim sukcesywnie maleje, od roku 2012 zmalała aż o 43% (blisko 102 tys. osób). W 2020 r. z systemu pomocy społecznej skorzystało 134,5 tys. osób, co stanowi 3,9% mieszkańców regionu.
Przyczyn spadku liczby świadczeń, zwłaszcza przyznawanym rodzinom z dziećmi, upatruje się przede wszystkim w poprawie warunków materialnych rodzin po wprowadzeniu rządowego programu 500+ (1 kwietnia 2016 roku). Jednak wpływ na tę sytuację mógł mieć także dość znaczny spadek bezrobocia na przestrzeni kilku ostatnich lat, wzrost płacy minimalnej oraz systematyczny rozwój gospodarczy, dostrzegalny na poziomie wielu lokalnych samorządów w Małopolsce.
Niektóre z nich w poprawie sytuacji społeczno-gospodarczej upatrują również efektu realizowanych projektów unijnych, które wpłynęły, w ich ocenie, na rozwój gmin i powiatów (m.in. poprzez aktywizację zawodową prowadzoną w ramach projektów zewnętrznych, udzielanie wsparcia na rozwój przedsiębiorstw, dopłaty dla rolników itp.). Być może zjawisko zmniejszania się liczby osób korzystających z pomocy społecznej jest wypadkową opisanych wyżej czynników, z pewnością jednak należy się przyglądać tym statystykom w kolejnych latach
Wybrane wnioski i rekomendacje
Każdego roku, w oparciu o wnioski i rekomendacje przygotowywane przez pracowników miejskich i gminnych ośrodków pomocy społecznej oraz powiatowych centrów pomocy rodzinie, tworzone są regionalne wnioski i rekomendacje dla systemu pomocy społecznej w Małopolsce.
Niżej przedstawiamy 3 rekomendacje wynikające z analizy OZPS dotyczące zasobów instytucjonalnych pomocy i wsparcia seniorów i ich opiekunów.
- Starzejące się społeczeństwo, a co za tym idzie wzrastająca liczba seniorów z niepełnosprawnościami, a często też opiekuńcza niewydolność rodzin wobec osób starszych niesamodzielnych wymagać będzie coraz wyższych nakładów finansowych na zapewnienie im opieki i całodobowego lub dziennego wsparcia. Pracownicy socjalni gmin i powiatów Małopolski zgłaszali zatem konieczność powstawania nowych bądź rozbudowy już istniejących placówek całodobowej pomocy, którą realizują np. domy pomocy społecznej (DPS). Mimo wysokich kosztów utrzymania tych instytucji, w przypadku całkowitej niesamodzielności osoby starszej i braku wsparcia rodziny, są one jednak najefektywniejszą formą wsparcia.
W 2020 r. na terenie Małopolski funkcjonowało 93 domy pomocy społecznej i 2 rodzinne domy pomocy społecznej. Wszystkie małopolskie domy (DPS) w styczniu 2021 r. oferowały 8 258 miejsc.
Szczegółowa lista wszystkich DPS w regionie wraz z ich lokalizacją na interaktywnej mapie znajduje się w Wyszukiwarce wsparcia seniorów.
Obok DPS funkcjonują również tzw. placówki zapewniające całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub w podeszłym wieku. Placówki te działają pod różnymi nazwami, najczęściej: dom opieki, seniora, emerytów, spokojnej jesieni, spokojnej starości czy centrum rehabilitacyjno-pielęgnacyjne, pensjonat, ośrodek opiekuńczy. Ze sprawozdania za 2020 r. wynika, iż w regionie funkcjonowały w regionie 54 takie placówki zapewniające całodobową opiekę oferujące łącznie 2 015 miejsc.
Do placówek całodobowej opieki należy również doliczyć podmioty opieki długoterminowej, w tym paliatywnej funkcjonujące w sektorze Zdrowia, takie jak: zakłady opiekuńczo-lecznicze (ZOL), zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze (ZPO), oddziały opieki paliatywnej i hospicja. Na podstawie danych Narodowego Funduszu Zdrowia Oddziału Małopolskiego, liczbę takich podmiotów w regionie i dostępnych w nich łóżek można oszacować następująco: − 46 zakładów opiekuńczo-leczniczych (ZOL) i zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych (ZPO) z około 3,3 tys. łóżek; − 18 hospicjów stacjonarnych i oddziałów opieki paliatywnej, dysponujących ok. 430 łóżkami.
Więcej informacji na temat w zakładce Usługi opiekuńcze.
Lokalizacja wszystkich ZOL/ZPO w regionie została przedstawiona na mapie interaktywnej w Wyszukiwarce wsparcia seniora.
- Większość pracowników socjalnych rekomendowała również inne formy wsparcia poza ofertą domów pomocy społecznej. Istotna jest zatem dywersyfikacja form wsparcia instytucjonalnego oferowanego osobom starszym tak, aby w najlepszy sposób odpowiadały na ich zróżnicowane potrzeby. Zaleca się zatem utworzenie większej liczby ośrodków wsparcia dziennego np. dzienne domy pomocy (DDP), dla osób, które są na tyle samodzielne, aby funkcjonować przy umiarkowanym wsparciu i nie są obłożnie chore.
Plusem powyższych rozwiązań są ich koszty relatywnie niższe niż opieka w domach pomocy społecznej. Po drugie, osoba starsza pozostaje w swoim naturalnym środowisku społecznym, co gwarantuje poczucie bezpieczeństwa i komfortu psychicznego.
W sprawozdaniu OZPS za 2020 r. wykazano 40 dziennych domów pomocy (DDP) m.in. finansowanych programu rządowego Senior – WIGOR. Dane o miejscach wykazano w sprawozdaniach w odniesieniu do 32 DDP, co dało 1 478 miejsc, z których skorzystało w 2020 r. 1 806 osób.
Należy pamięć, iż obok DDP powstają placówki zapewniające dzienną opiekę i aktywizację osób starszych, spełniające takie same funkcje, ale działające poza sektorem pomocy społecznej, w tym poza sektorem publicznym, uruchamiane również ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020.
Tu Beneficjentami mogą być także organizacje pozarządowe, kościoły i związki wyznaniowe, podmioty ekonomii społecznej i przedsiębiorcy świadczący usługi społeczne i zdrowotne.
Do końca 2020 r. zawartych było 30 umów z Beneficjentami. W ramach w/w projektów planuje się utworzenie 60 nowych placówek zapewniających dzienną opiekę i aktywizację osób starszych.
Dodatkowo ze sprawozdania OZPS wynika, że małopolskie gminy prowadziły w 2020 r. 73 kluby samopomocy Senior+ finansowane z rządowego programu Senior+.
Więcej informacji na temat w zakładce Usługi opiekuńcze.
Lokalizacja wszystkich DDP Senior+ oraz Klubów Senior+ została przedstawiona na mapie interaktywnej w Wyszukiwarce wsparcia seniora.
- Z uwagi na znaczne obciążenie opiekunów osób niesamodzielnych należy propagować tworzenie instytucji opieki „wytchnieniowej” na terenie całego województwa, które pomogłyby odciążyć opiekunów. W regionie docelowo działać ma 26 centrów wsparcia opiekunów rodzinnych, część z nich prowadzi już działalność.
Polecamy Państwu lekturę tego praktycznego opracowania!
Raport można pobrać klikając TUTAJ.
Raporty za poprzednie lata:
Wróć
